1. Resumo do argumento. Esta obra escrita por Ramón Otero Pedrayo dános unha visión dos cambios sociais sufridos en Galicia durante o século XIX. Está dividida en tres partes: “Os señores da Terra”, “A Maorazga” e “O estudante”, con sete capítulos cada unha delas. A primeira parte, “Os señores da Terra”, comeza co momento da desamortización de Mendizábal do ano 1836. A acción transcorre nunha aldea chamada Trasouto, na cal conviven dúas familias fidalgas, os Doncos e os Puga. Os primeiros son carlistas e representan á típica fidalguía rural, donos das terras que soamente se preocupaban de si mesmos e que naqueles tempos comezaban a estar en decadencia. Fronte a estes estaban os Puga, de ideas liberais e capaces de subsistir ás …ver más…

Será un amante da súa terra e representa a salvación de Galicia, converténdose na nova fidalguía culta e liberal. Este rapaz estudará a carreira de medicina en Santiago, lugar que é símbolo do nacemento da nova fidalguía e do liberalismo nacionalista galego, e é alí onde se desenvolve nunha persoa culta e madura. Mentres estudaba, coñece a Xulia, unha rapaza que vai vivir a Madrid, da cal se namora, mais ela non quere ter unha vida rural polo que a relación termina. Ela non quere vivir afastada do progreso que supón unha cidade coma Madrid, e Paio chega a formularse ir cara Madrid para acadar o seu doutoramento, aínda que existen lazos que o atan a súa terra, impedindo esta viaxe. O rematar a carreira volve a Trasouto e instálase como médico da aldea, converténdose nunha persoa respectada. É a nova fidalguía, afincada na súa terra sen esquecer a súa orixe pero cos ollos abertos cara o futuro. Paio manterá aquilo polo que loitou a súa tía Ramona, ó ser o herdeiro final do Pazo e devolvéndolle o seu antigo esplendor, ó mesmo tempo que capta o espírito galeguista do seu tío Adrián.

4. Trasouto. Esta aldea é o espazo máis importante da obra, sobre todo na primeira e última parte, “Os señores da Terra” e “O estudante”. Representa ó mundo rural do século XIX en Galicia. No libro non só nos narran as accións dos personaxes da aldea, senón que as veces